Depresja po przebytym Udarze Mózgu

1. Co to jest depresja poudarowa?

Jeśli chodzi o depresję, to należy tę chorobę oddzielić od przebytego udaru. Według opinii wielu uczonych depresja jest niezależna od uszkodzenia mózgu. Za to może być następstwem nagłej osobistej straty. Właśnie osobistą stratę należy brać pod uwagę u chorych ze zdiagnozowaną depresją po udarze.

Płaczliwość, myślenie naznaczone lękiem, obsesyjne rozpamiętywanie, utrata apetytu, zamartwianie się, dolegliwości somatyczne, przygnębienie i pustka to najczęstsze objawy depresji, a zarazem też są to częste objawy po udarze.

 Udar jest tylko inicjatorem ciągu następstw. Posługiwanie się tym terminem zniekształca obraz i sugeruje, że przyczyną depresji jest udar. (Może być, ale nie musi). Bardzo często po udarze dochodzą do głosu skrywane przez lata problemy i objawiają się jako epizod depresji. Zatem należy posługiwać się terminem depresja, bez dodawania poudarowa.

2. Jakie są jej objawy?

Do objawów podstawowych należą:

• Obniżenie nastroju, charakteryzuje się smutkiem, przygnębieniem, brakiem radości, szczęścia, satysfakcji, czasami jest to zobojętnienie na wszystko i wszystkich;
• Obniżeniem tempa procesów psychoruchowych (zahamowanie). Przejawem jest spowolnienie tempa myślenia, problemy z pamięcią, uczucie obniżenia sprawności intelektualnej, czasami występuje niepokój lub pobudzenie ruchowe i lęk;
• Pojawiają się zaburzenia rytmów biologicznych snu i czuwania. Przejawia się to skróceniem snu nocnego, spłyceniem go, budzeniem się w nocy, albo zwiększoną potrzebą snu nocnego i sennością dzienną. Występują również wahania samopoczucia w ciągu dnia. We wczesnych godzinach jest najgorzej i z upływem dnia samopoczucie ulega wyraźnej poprawie.
• Niemal stale występujący lęk, jest on nazywany lękiem wolno płynącym, może objawiać się w postaci rozdrażnienia, zniecierpliwienia, gniewu, a nawet paniki;
• Objawy somatyczne, m.in. napięciowe bóle głowy w okolicy karku, potylicy lub bóle opasujące głowę, zaparcia, zaburzenia cyklu miesiączkowego.

3. Jakie są czynniki ryzyka rozwoju zaburzeń depresyjnych? 

Na pierwszym miejscu wymienia się uwarunkowania genetyczne. Zaburzenia te występują kilkanaście razy częściej u osób blisko spokrewnionych. Należy pamiętać, że oprócz czynników ściśle genetycznych, dużą rolę odgrywają czynniki środowiskowe. Następnie czynniki somatyczne, takie jak poród, zaburzenia hormonalne, zakażenia, urazy czaszki i niektóre leki, m.in. rezerpina, preparaty hormonalne zawierające steroidy nadnerczowe, doustne środki antykoncepcyjne. Natomiast do czynników psychicznych należą głównie straty i zawody emocjonalne, (takie jak zgon bliskiej osoby, rozwód, zdrada), migracja, zmiana płci, niepowodzenia finansowe, czasami sukces. Do czynników psychicznych należy też negatywny obraz swojej osoby negatywna ocena własnych doświadczeń i postępowania, negatywna ocena przyszłości. Wyraża się to niską samooceną, poczuciem małej wartości, brakiem wiary we własne siły i możliwości. Osoby z niską samooceną sądzą, że cokolwiek czynią, nie może to przynieść sukcesu, są przekonani o porażce, co w pewnych sytuacjach staje się przyczyną pojawiania się nastroju depresyjnego i lęku. W koncepcji poznawczej za taki stan rzeczy odpowiada nasze myślenie. To właśnie negatywne automatyczne myślenie powoduje stany depresyjne. Osoby uzależnione są narażone na atak depresji po udarze bardziej niż nieuzależnione, ale za taki stan rzeczy odpowiada nie udar a nagłe odstawienie substancji psychoaktywnej.

4. Czy depresja poudarowa może spowodować zmiany morfologiczne w mózgu?

Każda nieleczona depresja może spowodować zmiany morfologiczne w mózgu, może nawet prowadzić do śmierci chorego. Bo czym jest depresja w ujęciu morfologicznym? Źródło powstania depresji leży w układzie nerwowym. Komórki nerwowe (neurony) potrzebują do przesyłania impulsów między sobą neuroprzekaźników takich jak: serotonina, noradrenalina, dopamina. Jeśli zaczyna brakować neuroprzekaźników może pojawić się depresja.  

5. Jak kompleksowo leczy się osoby z depresją po przebytym udarze mózgu?

Odpowiadając na to pytanie zacytuję 13 zasad z podręcznika rehabilitacji neuropsychologicznej:

• Neuropsycholog kliniczny powinien rozpocząć pracę od poznania subiektywnego, fenomenologicznego doświadczenia pacjenta, aby zmniejszyć jego frustrację i zagubienie, co z kolei umożliwi zaangażowanie go w proces rehabilitacji.
• Obraz objawów, jakie przejawia pacjent, wynika z interakcji między przedchorobowymi cechami poznawczymi i osobowościowymi a zmianami neuropsychologicznymi bezpośrednio związanymi z patologią mózgową.
• Rehabilitacja neuropsychologiczna jest ukierunkowana zarówno na eliminowanie zaburzeń wyższych funkcji mózgowych, jak również na wspieranie pacjentów w radzeniu sobie z nimi w sytuacjach społecznych.
• W toku rehabilitacji neuropsychologicznej pacjent uczy się obserwować swoje zachowanie oraz rozróżniać bezpośrednie i pośrednie skutki uszkodzenia mózgu.
• Zaniedbanie badania silnych zależności między funkcjami poznawczymi a osobowością prowadzi do niewłaściwego rozumienia wielu kwestii analizowanych na gruncie neuronauk i rozpatrywanych z perspektywy rehabilitacji neuropsychologicznej.
• Nie dysponujemy wyczerpującą odpowiedzią na pytanie, jak przywracać sprawność poznawczą pacjentom z dysfunkcją mózgu, ponieważ natura wyższych funkcji mózgowych nie jest w pełni poznana. Można jednak sformułować ogólne zasady pracy nad przywracaniem sprawności poznawczej.
• Oddziaływania psychoterapeutyczne często stanowią istotną część rehabilitacji neuropsychologicznej, ponieważ pomagają pacjentom i ich rodzinom, stawić czoło osobistym stratom poniesionym w następstwie choroby. Oddziaływania te mają bardzo zindywidualizowany charakter.
• Praca z osobami z dysfunkcją mózgu jest źródłem silnych emocji zarówno u osób z kręgu rodziny pacjenta, jak i u członków zespołu rehabilitacyjnego. Właściwe radzenie sobie z tymi emocjami wpływa pozytywnie na proces rehabilitacji i adaptacji pacjenta.
• Każdy program ma charakter dynamiczny. Jest rozwijany i przekształcany w inny. Prowadzone równocześnie postępowanie badawcze nad wynikami podejmowanych działań pomaga zespołowi zaangażowanemu w rehabilitację wyciągać wnioski z sukcesów i porażek oraz podtrzymywać aktywne, twórcze nastawienie wobec realizowanej rehabilitacji.
• Niepowodzenie w określeniu, którym pacjentom można pomóc, a którym nie, za pomocą neuropsychologicznych oddziaływań terapeutycznych, powoduje utratę wiarygodności dyscypliny.
• Zakłócenia samoświadomości po uszkodzeniu mózgu są często słabo rozumiane i w związku z tym podejmuje się nieprawidłowe oddziaływania względem pacjentów.
• Kompetentna opieka nad pacjentami i planowanie innowacyjnych programów rehabilitacji zależy od zrozumienia mechanizmów zdrowienia i deterioracji w zakresie bezpośrednich i pośrednich objawów uszkodzenia mózgu.
• Rehabilitacja pacjentów z deficytami w zakresie wyższych funkcji mózgowych wymaga podejścia naukowego i fenomenologicznego. Oba są potrzebne, aby pacjent mógł osiągnąć najlepsze rezultaty zdrowienia i adaptacji do skutków uszkodzenia mózgu.[1]

6. Czy można wyleczyć w 100% depresję poudarową?

Zapewne można, pytanie tylko u ilu procent chorych? Nie ma dobrej odpowiedzi na tak postawione pytanie. Podstawowym sposobem leczenia depresji są leki przeciw depresyjne. Natomiast w przypadku depresji przebiegającej z dużym lękiem i podnieceniem ruchowym oraz depresji z urojeniami są stosowane leki psychotyczne (neuroleptyki), wykazujące wpływ przeciw depresyjny. Według psychologii jest to działanie doraźne, bo nie leczy przyczyn depresji a tylko objawy. W leczeniu depresji należy zastosować psychoterapię połączoną z farmakoterapią.

Dziękuję to wszystko.

Literatura:

Prigatano, G.P. (2009). Rehabilitacja neuropsychologiczna. Warszawa: PWN.

Bilikiewicz, A. (red.). (2007). Psychiatria. Wydawnictwo lekarskie PZWL