Staw Barkowy po Udarze Mózgu

Udar mózgu to choroba na którą zapadają co roku dziesiątki tysięcy  osób, w niektórych przypadkach powodując trwałe kalectwo, brak samodzielności a czasem nawet i śmierć. Ze względu na to ,że udar zbiera tak ogromne żniwo w naszej populacji musimy nauczyć się jak najskuteczniej eliminować jego skutki.  Jednym z wielu  problemów z którym muszą borykać się osoby po przebytym udarze jest zwichnięcie stawu barkowego, ale żeby lepiej zrozumieć powód samego zwichnięcia  najpier trzeba poznać jego budowe. 

Bark jest strukturą składającą się z kompleksu trzech stawów:

• stawu ramiennego,
• stawu barkowo-obojczykowego,
• stawu mostkowo obojczykowego.

Dodatkowo wyróżnia się staw łopatkowo-żebrowy aczkolwiek nie jest on stawem anatomicznym ,lecz funkcjonalnym.
Podczas zwichnięć barku najczęściej dochodzi do uszkodzenia stawu ramiennego. Tworzy go głowa kości ramiennej i wydrążenie stawowe łopatki.

Zwichnięcie to przemieszczenie się główki względem panewki stawowej powodujące zazwyczaj uszkodzenie struktur takich jak:  torebka stawowa, mięśnie, więzadła, nerwy oraz naczynia krwionośne.
Zwicznięcie objawia się:

• ostrym bólem,
• widocznym zniekształceniem struktury objętej dyslokacją,
• obrzękiem,
• zasinieniem,
• jesli doszło dodatkowow do uszkodzenia nerwów może wystąpić mrowienie, pieczenie lub drętwienie,
• bólem przy wykonywaniu ruchu.

W stawie ramiennym może dojść do dwóch rodzajów podwichnięć:

• przedniego, w którym to kość ramienna przemieszcza się do przodu i ku dołowi (występuje najczęściej)
• tylnego, gdzie kość ramienna przemieszcza się do tyłu.

Wyróżnia się również podział podwichnięć na:

• podwichnięcie w kierunku dolnym – kąt dolny łopatki rotuje się przyśrodkowo, a panewka jest ustawiona w kierunku dolnym (głowa kości ramiennej bez podparcia od dołu).
• podwichnięcie w kierunku górnym – występuje zwiększone napięcie mięśnia naramiennego, głowa kości ramiennej zakleszcza się pomiędzy wyrostkiem barkowym a kruczym.

Zwichnięcie barku u osób z niedowałdem bądź porażeniem połowiczym, spowodowanym przebytym udarem mózgu, jest istotnym problem, który znacznie utrudnia proces rehabilitacji, a w konsekwencji wydłuża okres powrotu do sprawności. Mięśnie stożka rotatorów to jest nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy i podłopatkowy oraz głowa długa mięśnia dwugłowego ramienia są odpowiedzialne za stabilizacje głowy kości ramiennej względem panewki stawu ramiennego. Gdy mamy doczynienia z niedowładem lub porażeniem wiotkim, mięśnie nie są w stanie utrzymać fizjologicznej pozycji barku. Dochodzi do opadnięcia całej kończyny górnej ze względu na dzialanie sił grawitacji co powoduje rozciągnięcie torebki stawowej. Takie ustawienie jest niebezpieczne, zwiększa ryzyko zwichnięcia. Do częstych przyczyn omawianego schorzenia zalicza się: nieostrożna pielęgnacja, zmiana pozycji, przenoszenie pacjenta oraz nieuważne wykonywanie ćwiczeń przez rehabilitanta.

Aby zapobiec wyżej wymienionej przypadłości trzeba przede wszystkim pamiętać o prawidłowym ułożeniu kończyny górnej, które polega na niewielkim zgięciu i rotacji zewnętrznej barku oraz wysunięciu łopatki ku przodowi w leżeniu na plecach i podczas siedzenia. Następną wskazówką pomagającą  uniknąć zwichnięcia barku będzie nauka prawidłowego przenoszenia pacjenta po przebytym udarze mózgu. Należy pamiętać aby podczas podnoszenia, przesuwania czy też obracania chorego na bok chwycić go pod łopatki a nie ciągnąć za ramiona.  To samo tyczy się zabiegów pielęgnacyjnych i rehabilitacji.

Istnieje również tzw. Mechanizm domykający polegający na ustawieniu odpowiedniej pozycji łopatki na klatce piersiowej (aktywnie utrzymywana) panewka stawowa skierowana jest brzusznie, dogłowowo i bocznie: podparcie głowy kości ramiennej od dołu. Jak również przez napięcie górnej części torebki i więzadeł głowa kości ramiennej utrzymywana jest w panewce. Przy aktywności stawu barkowego pierścień rotatorów przejmuje centrowanie głowy kości ramiennej.
                 Ze względu na to, że zwichnięcie barku u osób z przebytym udarem utrudnia proces rehabilitacji chorego i ma tendencje do nawrotów, ważne jest aby podczas codziennego usprawniania pacjenta, pamiętać o wzmocnieniu mięśni stożka rotatorów i mięśni stabilizujących bark.

Jeżeli chodzi o przyczyny powstawania bolesnego barku do głównych zaliczamy:

1. Uszkodzenie przez patologiczną biomechanikę w barku (przez zaburzony rytm ramienno-łopatkowy)
2. Uraz np. przez nieprawidłowe chwytanie osoby drugiej
3. Przykurcze
4. Utrata mobilności kręgosłupa – szczególnie odcinka szyjnego
5. Patologia przedchorobowa

Bibliografia:

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka tom I, Warszawa, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1990.
2. Kwolek A., Rehabilitacja medyczna tom II, Wrocław, Elsevier Urban & Partner 2013
3. Pop T., Kwolek A., Przyczyny dysfunkcji stawu barkowego u chorych po udarze mózgu, Rzeszów, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego tom I, 45-48, 2005